niedziela, 25 maja 2014

O nieistniejącej ulicy Nadodrza


Widok na nabrzeże i dawną ul. Strażniczą  (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Z punktu widzenia dzisiejszego artykułu data nie jest przypadkowa. Główna bohaterka artykułu – ulica Strażnicza – okazuje najbardziej swoją nieobecność właśnie dziś, w dniu wyborów.

Ale jak to możliwe, że tej ulicy nie ma? Każdy, kto kieruje się ze Starego Miasta przez Most Uniwersytecki w kierunku Nadodrza widzi po lewej stronie ciekawy budynek z zaokrąglonym szczytem oraz nadrzeczną alejkę oznaczoną tabliczką z nazwą „Strażnicza”. To w końcu Strażnicza jest czy jej nie ma?

 Widok na Strażniczą z Mostu Uniwersyteckiego

Obecny podział administracyjny Wrocławia na osiedla powstał w 1991 r. na mocy Uchwały Rady Miasta nr XX/110/91 z 20 marca 1991 r. Została ona znowelizowana Uchwałą nr XXIX/643/12 z dnia 25 lipca 2012 r. Do Uchwały załączony jest spis wszystkich osiedli oraz lista ulic (i ewentualnie numerów) wchodzących w skład danego osiedla w celu możliwości wyznaczenia granic. Jak widać na poniższym skanie, na Nadodrzu nie ma ulicy Strażniczej.


 Wykaz ulic na Nadodrzu

Można zatem się zastanawiać: czy ulica została pominięta? Czy może formalnie nie istnieje? Nic z tych rzeczy! Jak widać z dopisku, wykaz stworzony jest dla celów ewidencyjno-wyborczych. Ponieważ na Strażniczej nie ma żadnych budynków mieszkalnych, ulica nie została umieszczona w powyższym spisie. Nikt tam nie mieszka, nikt dziś nie poszedł na wybory. Ale jeżeli chodzi o pracowników jedynego budynku znajdującego się dziś na Strażniczej, to chyba frekwencja powinna być wśród nich wysoka – na Strażniczej 1-3 znajduje się Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willyego Brandta (Willy Brandt Zentrum für Deutschland und Europa Studien), jednostka naukowo-dydaktyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, prowadząca m.in. studia na kierunku dyplomacja europejska.

Ale czy zawsze na Strażniczej nigdy nikt nie mieszkał i zawsze był tu tylko jeden budynek? Oczywiście nie. Pewną odpowiedź daje poniższe zdjęcie. Na Strażniczej na początku XX wieku znajdowały się łącznie 3 budynki, a stojąca do dziś kamienica stała mniej więcej w środku. Warto zrobić przy okazji porównanie ze stanem dzisiejszym...



 Widok na nabrzeże i ul. Strażniczą (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Pierwszy budynek po zejściu z Mostu Uniwersyteckiego miał formę niedużego, wiejskiego w formie budynku, w którym znajdował się folusz czyli fabryka filcu. Jak widać na starszych zdjęciach, znajdował się on dość daleko od Mostu Uniwersyteckiego. Niemniej, nowy most zbudowany w latach 1933-1934 został przesunięty w stosunku do starego w kierunku zachodnim, co sprawiło, że folusz znalazł się przy samym przyczółku mostu. Nie wiem niestety, kiedy budynek został zburzony, ale na zdjęciach zrobionych w latach powojennych już go nie ma.

Fabryka filcu oraz pozostałe zabudowania Strażniczej (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)
Budowa nowego Mostu Uniwersyteckiego w latach 1933-1934, po prawej widoczny fragment fabryki filcu (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)
Ostatni budynek na Strażniczej to zaś kamienica oznaczona nr 4-5. Znajduje się ona na pierwszym planie poniższego zdjęcia. Dziś nie istnieje, również nie jestem w stanie ustalić tego, kiedy została zniszczona. Warto zwrócić uwagę na przebieg rzeki w tym miejscu, są to jeszcze czasy przed budową elektrowni wodnej i jazu klapowego – znajdował się tu tradycyjny jaz.

Widok na kamienicę nr 4-5 (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

 Warto jeszcze zaznaczyć, że na Strażniczej w pobliżu Mostu Pomorskiego znajduje się niewielka kamienna budowla widoczna na zdjęciu po prawej stronie – to maszynownia jazu klapowego z oryginalnymi urządzeniami firmy MAN, znanej dziś przede wszystkim z budowy autobusów i ciężarówek.

Maszynownia jazu klapowego (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Na koniec o najciekawszym i najważniejszym budynku na Strażniczej, znajdującej się historycznie na środku kamienicy oznaczonej jako Strażnicza 1-3. Willy Brandt Zentrum swoją obecną formę przybrało dopiero
w latach 90. XX wieku (dobudowano jedną kondygnację, półokrągły szczyt oraz przejście do kamienicy znajdującej się na ul. Cybulskiego). Przed WBZ miało tu siedzibę Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. 

Fabryka filcu po lewej i budynek dzisiejszego WBZ po prawej (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Centrum Willyego Brantda dzisiaj (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Jak widać na przedwojennym zdjęciu, jest to budynek mieszkalny z usługami na parterze. Jakość zdjęcia pozwala na odczytanie napisu na szyldzie. Zgodnie z książką adresową Breslau z 1935 r., firma „Heinrich Pohlenz & Co.” powstała w 1869 r. i zajmowała się handlem drewnem, sklejką i fornirem. W książce mamy nawet numer telefonu: 41911. Co ciekawe, pod tym adresem mieszkały też dwie osoby o nazwisku Pohlenz – Fritz i Mathilde. Z firmą związany jest jeszcze według książki Karl (zapewne brat albo syn Fritza), mieszkający na Nordstrasse 58 (dziś ul. Berenta) na Karłowicach. Budynki na Berenta powstały w latach 1925-1930, była to więc ówcześnie bardzo nowoczesna zabudowa.

Heinrich Pohlenz & Co. w Breslauer Adressbuch 1935

W tym miejscu na ul. Berenta 58 mieszkał Karl Pohlenz (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Na koniec jeszcze małe wytłumaczenie odnośnie niemieckiej nazwy ul. Strażniczej. Nie wiem niestety na ile dzisiejsza nazwa ma osadzenie w historii tego miejsca (jeżeli była tu przeprawa do miasta, to mogła się tu znajdować strażnica), ale przed wojną miejsce to nazywało się „Am Grossen Wehr” – „U Dużego Jazu”,
a nazwa pochodzi od jazu rzecznego, który się tu znajdował do czasów budowy obecnego jazu oraz elektrowni wodnej. 

Strażnicza na wysokości WBZ dzisiaj (Fot. Wratislaviae Amicii, dolny-slask.org.pl)

Taka krótka uliczka, tyle historii. Zapraszam zatem na krótkie spacery ulicą Strażniczą!