(Widok ogólny Kościoła Odkupiciela z Placu Staszica, w oddali kamienice wzdłuż ul. Św. Wincentego, fot. dolny-slask.org.pl)
Niedawno na popularnym „Hydralu” pojawiło się ciekawe ujęcie Dworca Wrocław
Nadodrze z perspektywy opisanej jako lotnicza. Datowane jest na rok 1910 .Mam
jednak poważne wątpliwości co do miejsca, z którego owo zdjęcie zostało
wykonane. Biorąc pod uwagę stosunkowo niską wysokość potencjalnego samolotu w
gęstej śródmiejskiej zabudowie, stronę dworca, która została ukazana, a także
datowanie zdjęcia, jestem niemal absolutnie pewny, że zdjęcia nie wykonała
osoba siedząca w samolocie. Skąd zatem wykonano zdjęcie? Prawdopodobnie z wieży
Kościoła pod wezwaniem Odkupiciela (Erlöserkirche), który znajdował się na
dzisiejszym Placu Staszica, dokładnie w miejscu, w którym tysiące wrocławian
robi dziś zakupy w sklepie PSS Społem…
(Widok na Dworzec Wrocław Nadodrze - Breslau Odertor-Bahnhof, prawdopodobnie z wieży Kościoła Odkupiciela, fot. dolny-slask.org.pl)
Jak to się stało, że w miejscu tym stanął kościół? Przecież obok stoi już
inny kościół. I dlaczego zniknął, a zamiast niego mamy dziś to…
(PSS Społem po renowacji na początku XXI wieku, fot. dolny-slask.org.pl)
Pomimo, że Przedmieście Odrzańskie było licznie zaludnioną częścią
Wrocławia, a protestanci stanowili większość mieszkańców miasta, na osiedlu
istniał tylko jeden ewangelicki kościół parafialny, istniejący do dziś kościół
pod wezwaniem Jedenastu Tysięcy Dziewic na ul. Ołbińskiej, popularnie zwany
„okrąglakiem”. Z trudem mieścił on 57 tysięcy wiernych będących członkami
gminy. Pod koniec XIX wieku podjęto więc decyzję o podziale gminy na dwie
części, a konsekwencją tego kroku było zbudowanie nowej świątyni. Nowo powstała
gmina szybko, bo już w 1901 r., rozpisała stosowny konkurs architektoniczny. Wprawdzie
wygrał go Karl Hocheder, ale zdecydowano o realizacji trzeciego w konkursie
projektu znanego już we Wrocławiu Jürgena Krögera. Był on autorem zrealizowanych w ostatniej dekadzie XIX
wieku kościołów Chrystusa przy ul. Zaporoskiej i Lutra na pl. Grunwaldzkim. Nie
miał on jednak szczęścia do Wrocławia, żadne z jego dzieł nie przetrwało do
dziś.
(Widoki kościoła z dworca kolei wąskotorowej na Pl. Staszica oraz z Parku Staszica, fot. dolny-slask.org.pl)
W sierpniu 1902 r. rozpoczęto
zatem budowę, a już 2 września 1904 r. o godzinie 10:45 odprawiono w kościele
pierwsze nabożeństwo. W
ciągu zaledwie dwóch lat udało się zbudować naprawdę imponujący budynek będący
eklektyczną w stylu trójnawową bazyliką, w której dostrzec można nawiązania
zarówno do stylu romańskiego, gotyku, renesansu oraz baroku. Nieduża ilość
miejsca na placu została ergonomicznie wykorzystana przez zbudowanie kościoła
na planie krzyża greckiego. We wnętrzu kościoła znajdowała się półokrągła
apsyda ze ścianą ołtarzową oraz z ołtarzem-kazalnicą, a także emporą muzyczną
mogącą pomieścić 150-osobowy chór. Wszystko to nakryte zostało wyniosłą kopułą.
Nowa świątynia o wymiarach 51 na 25 metrów dysponowała miejscami siedzącymi dla
1600 osób. Nad wszystkim górowała wysoka na 81 metrów wieża z hełmem. I to
właśnie z tej wieży moim zdaniem zrobione zostało zdjęcie dworca kolejowego, o
którym pisałem na wstępie. Warto też porównać kościół Odkupiciela ze stojącym
obok katolickim kościołem św. Bonifacego. Dotowany przez państwo niemieckie i
wyraźnie uprzywilejowany kościół ewangelicki mógł sobie pozwolić na budowę
okazałej świątyni, która wyraźnie kontrastuje z przyklejonym do kamienic
kościołem stojącym po drugiej stronie placu.
(porównanie Kościoła Odkupiciela i Kościoła pod wezwaniem św. Bonifacego na zdjęciach lotniczych, fot. dolny-slask.org.pl)
Wrażenie robić mogły też detale nowego Kościoła, zwłaszcza portale. Główny portal zachodni (od strony ul. Pomorskiej) miał 12 metrów wysokości i zwieńczony był siedzącą na tronie postacią Chrystusa w roli sędziego.
(Portal zachodni Kościoła Odkupiciela, fot. dolny-slask.org.pl)
Równolegle z budową kościoła postępowała również budowa
domu parafialnego, który jest kamienicą stojącą w ciągu zabudowań dzisiejszego
Placu Staszica. Kamienica pod adresem Plac Staszica 24 jest jednocześnie
jedynym zachowanym elementem związanym z parafią ewangelicką, który istnieje do
dziś, a po ostatniej renowacji prezentuje się niezwykle okazale.
(Plac Staszica 24, dom parafialny Kościoła Odkupiciela, kancelaria i mieszkania dla pastorów, fot. dolny-slask.org.pl)
Mimo I wojny światowej i kryzysu w powojennych Niemczech
parafia działała dość prężnie, a kres jej istnieniu przyniosły dopiero ostatnie
dni II wojny światowej. W niedzielę 28 kwietnia 1945 r. niemieccy saperzy
wysadzili w powietrze wieżę kościoła. Stanowiła ona dobry punkt dla radzieckich
lotników, którzy mogli w ten sposób bombardować tyły pozycji niemieckich, które
jeszcze miały się bronić jeszcze przez prawie 2 tygodnie. Nie oznaczało to
jednak całkowitego zniszczenia świątyni, istnieła ona wbrew pozorom jeszcze
przez prawie 11 lat! W latach 1945-47 kościół prawdopodobnie nie był czynnie
używany, ale zachowane zdjęcia świadczą, że pewne obrzędy się tam jednak
odbywały. W 1947 r. zrujnowanym kościołem zaopiekowała się wspólnota
starokatolicka. Pozyskali oni około tysiąca wiernych i próbowali powoli
remontować kościół. Wysokie koszty remontu oraz bieżącego utrzymania sprawiły,
że w 1950 r. zrezygnowali oni jednak z budynku. Nie udało się go przekazać
parafii św. Bonifacego, a w 1956 r. podjęto decyzję o ostatecznej rozbiórce.
Powstał niewielki skwer, na którym w 1973 r. postawiono istniejący do dziś
sklep PSS Społem.
(Ujęcia kościoła z okresu powojennego, na drugim prawdopodobnie procesja Bożego Ciała w roku 1946 r., fot. dolny-slask.org.pl)
I na koniec jeszcze kilka ujęć ogólnych kościoła oraz jego wnętrza.
1. Kościół Odkupiciela: http://dolny-slask.org.pl/entity.action?view=&id=4471962&offsetPhoto=0
Śliczne kadry! Mają w sobie czar dawnych lat:)
OdpowiedzUsuńSuper fotki :)
OdpowiedzUsuńTaka stara architektura bardzo mi się podoba, warto dbać o to w końcu to nasze dziedzictwo
OdpowiedzUsuńPlac Staszica 24 jest jednocześnie jedynym zachowanym elementem związanym z parafią ewangelicką, który istnieje do dziś, a po ostatniej renowacji prezentuje się niezwykle okazale.
OdpowiedzUsuńWe wnętrzu kościoła znajdowała się półokrągła apsyda ze ścianą ołtarzową oraz z ołtarzem-kazalnicą, a także emporą muzyczną mogącą pomieścić 150-osobowy chór.
OdpowiedzUsuńUwielbiam oglądać takie galerie z dziadkiem, którego tak zaczarował temat for internetowych o podobnej tematyce, że kazał mi rozglądać się za tabletem dla siebie. magia.
OdpowiedzUsuńOj ile ja się naszukałem tych starych zdjęć, dzięki! ;)
OdpowiedzUsuńZadziwiające, że po tylu latach możemy to zobaczyć.
OdpowiedzUsuńUwielbiam czasem powspominać naszą okolicę, ciekawy artykuł, dzięki !
OdpowiedzUsuńBardzo fajne ciekawostki i równie ciekawy wpis! Czekam na więcej i pozdrawiam :)
OdpowiedzUsuńBardzo ponadczasowe, super wpis. Można się cos dowiedzieć i nauczyć. Takie są najlepsze
OdpowiedzUsuń